BÀI
THỨ MƯỜI
CHƠN-NHƯ
VÀ VÔ-MINH, THỈ VÀ CHUNG
CHÁNH VĂN
Lại nữa, vô-minh (pháp nhiễm-ô) và chơn-như (pháp thanh-tịnh) đều đã có sẵn từ vô-thỉ
đến giờ và huân-tập chẳng dứt. Song vô-minh, đến khi thành Phật rồi, bị dứt
hết; còn chơn-như thì vô cùng tận trong đời vị-lai, cho đến sau khi thành Phật cũng
vẫn còn. Tại sao vậy?
Vì chơn-như thường huân-tập, nên vọng-tâm (vô-minh) phải tiêu diệt. Do vọng-tâm
tiêu-diệt, nên Pháp-thân hiện ra; rồi Pháp-thân lại khởi diệu-dụng, huân-tập trở
lại nữa, nên chơn-như không có cùng tận.
LƯỢC GIẢI
Chơn-như và vô-minh đồng một bản-thể và có từ vô-thỉ. Song vô-minh rốt sau
bị chơn-như tiêu-diệt, nên hữu chung; còn chơn-như sau khi ra khỏi triền-phược rồi,
lại được nuôi lớn nên vô-chung.
Thí như trong trái hồng, cả chất chát và ngọt đều đồng thời có. Song khi trái
hồng còn non, chất ngọt bị chất chát lấn át (chơn-như tại triền), nên người ta chỉ
thấy chát (vô-minh); đến khi lớn dần, thì chất chát bị chất ngọt huân-tập, nên chất
chát mỗi ngày mỗi ít, mà chất ngọt mỗi ngày một thêm, rốt cuộc rồi chát hết (vô-minh
diệt) mà chỉ còn ngọt (chơn-như). Khi trái hồng đã chín ngọt rồi, thì không
bao giờ trở lại chát nữa (chúng-sanh khi đã thành Phật, không trở lại làm chúng-sanh
nữa).
Trên đã nói về “Nhơn-duyên sanh-diệt” rồi; dưới đây sẽ nói về ba đại-nghĩa của Tâm
là: Thể, Tướng và Dụng.
NÓI VỀ 3 ÐẠI NGHĨA CỦA TÂM
Trong bài này
mới nói hai nghĩa thể và tướng rộng lớn của tâm
CHÁNH VĂN
Lại nữa, tất cả phàm-phu, Thinh-văn, Duyên-giác, Bồ-tát và Phật, từ hồi nào đến
giờ, đều tự sẵn có thể-tướng chơn-như này. Tánh chơn-như không tăng, không
giảm, không trước, không sau, không sanh, không diệt, rốt-ráo thường hằng, đầy-đủ
tất cả công-đức (đức-tánh), như là:
- Ðại trí-huệ sáng suốt.
- Chiếu khắp cả pháp-giới.
- Chơn thật hay biết.
- Tâm tánh thanh-tịnh.
- Thường, lạc, ngã, tịnh.
- Trong mát (thanh-lương), không biến-đổi và tự-tại v.v…
Tóm lại, nó
không rời, không đoạn, không khác, đầy-đủ pháp Phật không thể nghĩ bàn, và có vô-lượng
công-đức, nhiều hơn số cát sông Hằng. Vì nó đầy đủ tất cả, không thiếu một
công-đức nào, nên gọi là Như-lai tạng, cũng gọi là Như-lai Pháp-thân.
LƯỢC GIẢI
Trước kia, trong phần “Ðịnh danh nghĩa” (trang 18) có nói: “Tướng nhơn-duyên sanh-diệt
tức là Thể, Tướng và Dụng của Ðại-thừa…”. Ðến bài này nói rõ Thể lớn, Tướng
lớn và Dụng lớn của Ðại-thừa, tức là tâm Chơn-như vậy.
Nhưng trong bài này, chỉ mới nói Thể rộng lớn của tâm, là tánh bình-đẳng không vọng-động,
và Tướng rộng lớn của tâm, là có đủ hằng sa công-đức. Còn Dụng rộng lớn của
tâm, sẽ nói tiếp trong bài thứ 11.
Tất cả Thánh phàm, đều sẵn có tâm chơn-như và cũng đều từ tâm này sanh ra.
Tâm chơn-như ở nơi Thánh không thêm, ở nơi phàm chẳng giảm; không trước không sau,
không sanh không diệt; đầy đủ hằng sa đức tánh:
-
Ðại trí-huệ sáng-suốt (tức là đức tánh thường-quang của Pháp-thân Phật).
-
Chiếu khắp cả pháp-giới (tức là Thật-trí chiếu suốt lý tánh, Quyền-trí soi khắp
tất cả sự-vật).
-
Chơn thật hay biết (rời các vọng-thức phân-biệt, chỉ còn chơn-giác).
-
Tâm tánh thanh-tịnh (chơn-tâm thanh-tịnh, xa lìa các vọng-hoặc nhiễm-ô).
-
Ðủ bốn đức Niết-bàn: Chơn-thường (thuần nhứt không thay đổi), Chơn-lạc (không có
các khổ làm não loạn), Chơn-ngã (không bị hai món sanh-tử bức bách), Chơn-tịnh (không
bị trần lao phiền não làm nhiễm-ô).
-
Trong mát (vĩnh-viễn xa-lìa phiền-não).
-
Không biến đổi (không sanh, trụ, dị, diệt).
-
Tự-tại (không bị các nghiệp triền-phược).
-
Không rời (hằng sa công-đức không rời chơn-như).
-
Không đoạn (từ vô-thỉ đến giờ không hề gián-đoạn).
-
Không khác (một vị, không khác).
-
Và không thể nghĩ bàn v.v… (sự lý viên-dung, nhiễm tịnh không hai, không thể nghĩ
bàn được).
Tóm lại, vì
tâm chơn-như bao trùm vô-lượng hằng sa công-đức, nên gọi là Như-lai tạng và làm
chỗ nương cho tất cả các Pháp, nên cũng gọi là Pháp-thân của Như-lai.
CHÁNH VĂN
Hỏi: Trước đã nói “Thể chơn-như bình-đẳng và xa-lìa tất cả tướng”, tại sao
đến đây lại nói “Thể chơn-như có đủ các đức-tánh sai khác?”
Ðáp: Tuy đủ các đức-tánh, mà thật ra không có hình-tướng gì sai khác; chỉ
đồng một vị chơn-như bình-đẳng mà thôi.
Hỏi: Nghĩa này thế nào?
Ðáp: Vì bản-thể chơn-như vô phân-biệt, và xa-lìa các hình-tướng sai-biệt,
cho nên không có tướng gì sai-khác (vô nhị).
Hỏi: Vậy thì căn-cứ theo nghĩa gì, mà nói là sai khác?
Ðáp: Căn-cứ theo tướng sanh-diệt của nghiệp thức, mà nói có sai khác vậy.
LƯỢC GIẢI
Ðoạn này Luận-chủ lập những câu vấn-đáp, để giải-thích các nghi-ngờ. Trong
phần vấn-đáp thứ nhứt, về câu hỏi: “Thể chơn-như đã bình-đẳng và xa-lìa tất cả tướng,
tại sao lại có đủ các đức tánh sai khác?” - Luận-chủ trả lời, đại-ý:
“Tướng” không khác với “Tịnh”, Tướng tức là Tánh, đều đồng một vị chơn-như bình-đẳng,
nên không khác; cũng như sóng không khác với nước, sóng tức là nước, đều đồng một
vị.
Trong phần vấn-đáp thứ hai, ngoại-nhân vì chưa hiểu câu trả lời trên, nên hỏi gạn
lại, để được giải-thích thêm. Luận-chủ đáp, đại-ý như sau: Chơn-như
xa-lìa tất cả các tướng, và tất cả sự phân-biệt, cho nên không có hai tướng sai
khác; sở-dĩ có sự sai khác là do đối vọng-tâm phân-biệt (nghiệp thức) mà có.
Trong phần vấn-đáp thức ba, đại-ý về câu hỏi: “Thể và Tướng chơn-như đã không
hai, vậy căn-cứ vào đâu mà nói có sự sai khác?” Ðại-ý câu đáp: - Căn-cứ
và nghiệp-thức sanh-diệt, mà chỉ Tướng sai khác. Vì nghiệp-thức sanh-diệt
có đủ hằng-sa pháp nhiễm-ô, cho nên khi chuyển nhiễm-ô trở lại chơn-như thanh-tịnh,
tất nhiên cũng phải có đủ hằng-sa tướng sai-khác về đức-tánh thanh-tịnh.
CHÁNH VĂN
Hỏi: Căn-cứ theo tướng sanh-diệt của nghiệp-thức thế nào, mà nói có các đức-tánh
sai khác?
Ðáp:
-
Từ hồi nào đến giờ, tất cả các pháp thật ra không có tướng gì sai-khác (thật vô
ư niệm), chỉ một chơn-tâm mà thôi. Song vì vô-minh bất-giác, tâm vọng-niệm
khởi lên, thấy có các cảnh-giới, nên gọi là “vô-minh”.
-
Vì đối với nghiệp-thức (vọng-tâm) có khởi-niệm; trái lại chơn-như không khởi niệm,
nên chơn-như có đức-tánh Ðại trí-huệ quang-minh (đức tánh thứ nhứt).
-
Vì đối với nghiệp-thức có thấy, nên có cái không thấy; trái lại chơn-như vì xa lìa
các cái thấy, nên chơn-như có đức tánh Chiếu khắp cả pháp-giới (đức tánh thứ hai).
-
Vì đối với nghiệp-thức có vọng-động, nên không chơn-thật hay biết, và tự-tánh không
thanh-tịnh; trái lại chơn-như vì không vọng-động, nên chơn-như có đức tánh Chơn-thật
hay biết và Tâm tánh thanh-tịnh (đức tánh thứ ba và tư).
-
Vì đối với nghiệp-thức thì không thường, không lạc, không ngã, không tịnh, nhiệt
não, suy-biến và không tự-tại; trái lại chơn-như không có các việc trên, nên chơn-như
có những đức tánh: chơn-thường, chơn-lạc, chơn-ngã, chơn-tịnh, thanh-lương (trong
mát) bất-biến và tự-tại (đức tánh thứ 5 và 6 v.v…)
Tóm lại, vì
đối với nghiệp-thức có hằng hà sa số nhiễm-ô, còn chơn-như thì trái lại, không có
các nhiễm-ô, nên chơn-như hiện ra đủ các đức-tánh thanh-tịnh, cũng nhiều hơn số
cát sông Hằng. Vì nghiệp-thức (vọng-tâm) có khởi động, còn thấy có các pháp
hiện-tiền để phân-biệt, nên còn có chỗ thiếu sót; trái lại, chơn-như là pháp thanh-tịnh,
chỉ nhứt-tâm, không có vọng-niệm, nên đầy-đủ vô-lượng công đức. Bởi thế nên
gọi là Như-lai tạng, cũng gọi là Pháp-thân Như-lai.
LƯỢC GIẢI
Ðoạn vấn đáp này là tiếp theo 3 đoạn vấn đáp trên, để giải-thích thêm về câu hỏi:
“Thể chơn-như đã bình đẳng lìa tất cả tướng, tại sao lại có đủ các đức tánh sai
khác?” - Ðoạn vấn đáp trên đã trả lời rằng: “Căn cứ theo tướng sanh diệt của
nghiệp-thức, nên mới có câu hỏi: “Căn cứ theo nghiệp-thức thế nào, mà nói chơn-như
có các đức tánh sai khác?”
Ðại-ý trong câu trả lời của đoạn văn này: “Tất cả các pháp tức là chơn-như, nên
không có tướng gì sai khác. Song vì vô-minh bất-giác, tâm vọng-niệm nổi lên
(nghiệp-thức), nên thấy (chuyển-thức) có cảnh-giới (hiện thức) sai khác.
Nghiệp-thức có vô số tướng nhiễm-ô, như: khởi vọng-niệm, có tướng thấy, tướng không
thấy, có động, vô thường, vô ngã, khổ, nhiệt-não, suy-biến, không tự-tại, có chỗ
thiếu sót v.v… Vì đối với các tánh nhiễm-ô của nghiệp-thức, nên chơn-như mới
có vô số đức tánh thanh-tịnh sai khác, như là:
- Ðại trí-huệ quang-minh.
- Chiếu khắp cả pháp-giới.
- Chơn thật hay biết.
- Tánh thanh-tịnh.
- Chơn thường, chơn lạc, chơn ngã, chơn
tịnh.
- Trong mát (thanh lương) không biến đổi (không sanh, lão, bịnh, tử)
và tự-tại v.v…
Tóm lại, vì
đối nghiệp-thức có các tướng nhiễm-ô, nhiều hơn số cát sông Hằng, nên chơn-như cũng
có đủ các đức tánh thanh-tịnh, nhiều hơn số cát sông Hằng.
Ðã nói Thể
lớn, Tướng lớn của chơn-như rồi, tiếp đến bài thứ 11 sau đây, sẽ nói Dụng rộng lớn
của Tâm chơn-như.